Αξιολόγηση: Ανάγκη ή αυτοσκοπός;

Η αξιολόγηση είναι ένα επιβεβλημένο κοινωνικό φαινόμενο που συνδέεται με κάθε ανθρώπινη πράξη και το αποτέλεσμά της αποτελεί το ποσοστό «επίτευξης» του αρχικού στόχου ή σκοπού της αρχικής πράξης-δραστηριότητας. Η διαδικασία της αξιολόγησης ακόμη, περιλαμβάνει και τον εντοπισμό των παραμέτρων που εμποδίζουν την «επιτυχή» ολοκλήρωση της διαδικασίας. Η αντιμετώπιση αυτών των εμποδίων γίνεται μέσω της διαδικασίας ανατροφοδότησης. Πρόκειται για μία διαδικασία διαγνωστικής αξιολόγησης, με βασικό σκοπό τον εντοπισμό, την άρση των δυσκολιών ή των ελλείψεων καθώς και την αναβάθμιση και βελτίωση των ικανοτήτων των ατόμων ή του ατόμου που συμμετέχει στην δραστηριότητα που αξιολογείται.

Γιατί όμως η αξιολόγηση θεωρείται ένα επιβεβλημένο κοινωνικό φαινόμενο;

Όπου υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχει και αξιολόγηση. Η κοινωνική πραγματικότητα επιβάλει την αξιολόγηση όλων των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων με διάφορες μορφές, είτε πρόκειται για μία ουδέτερη γνώμη, κριτική ή άποψη είτε για βαθμολόγηση, όπως γίνεται σε διάφορους φορείς της κοινωνικής πραγματικότητας, πχ. Σχολείο (πανελλαδικές εξετάσεις, βαθμολογία τριμήνου, τετραμήνου εξαμήνου κ.ο.κ). Η κριτική όμως, αποτελεί μία εκφορά γνώμης κάτω από συγκεκριμένα κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά εισάγονται άμεσα ή έμμεσα από τα κοινωνικά πρότυπα και τις κοινωνικές νόρμες και αξίες. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι έχουν μάθει να κρίνουν καταστάσεις ή πράξεις, βάσει κριτηρίων που έχουν προσκομίσει μέσα από εμπειρίες προσωπικές ή από κοινωνικά πρότυπα και κανόνες, που έμμεσα ή άμεσα διαπερνούν τη καθημερινότητα των ατόμων.

Αξιολόγηση και εκπαίδευση.

Η αξιολόγηση στην εκπαίδευση είναι συνδυασμένη με την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία (διδασκαλία) και έχει ως αντικείμενό της τους στόχους και τους σκοπούς της εκπαίδευσης, τα αναλυτικά προγράμματα, τα μέσα μάθησης και διδασκαλίας, τις μεθόδους διδασκαλίας, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, και ουσιαστικά το εκπαιδευτικό σύστημα συνολικά.

Στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, ο όρος της αξιολόγησης έχει τη τάση να παραπέμπει στην βαθμολογία των μαθητών , στις εξετάσεις γενικά, στους τίτλους σπουδών ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και στην επίδοση των μαθητών.

Η αξιολόγηση όμως στο σχολείο, συνδέεται με την ανάγκη για την έκφραση της αποτελεσματικότητας, της λειτουργικότητας και της καταλληλότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των στόχων της. Η αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας «φαίνεται/ μετριέται» στις αποδόσεις των μαθητών, στη συμπεριφορά των μαθητών, η οποία είναι μετρήσιμο ποσό, και η απόδοση αυτής της μέτρησης γίνεται μέσω της βαθμολογίας. Συνδέεται δηλαδή με την ανάγκη για τη μέτρηση αποτελεσμάτων, του ποσοστού επίτευξης στόχων και σκοπών της αγωγής και της διδασκαλίας και αποτελεσματικότητας αυτών,. Με άλλα λόγια προσπαθεί να μετρήσει ποσά που δεν μπορούν να μετρηθούν.

Η «επιτυχία» είναι η λέξη-κλειδί σε πολλά σημεία της ελληνικής (και όχι μόνο) εκπαίδευσης. Ανάμεσα σε πολλά άλλα, είναι αυτή είναι που καθορίζει και προσδιορίζει τη πορεία όχι μόνο της διδασκαλίας, αλλά και της πορείας του κάθε παιδιού στη σχολική αλλά και μετέπειτα ζωή του.

Αυτό συμβαίνει, ίσως γιατί όλα όσα γίνονται στο ελληνικό σχολείο, έχουν τη τάση να περιστρέφονται γύρω από τον απώτερο σκοπό της επιτυχίας στις πανελλήνιες εξετάσεις. Δεν περιστρέφεται γύρω από την εκπλήρωση στόχων, που αποβλέπουν στην ανάπτυξη γνωστικών, συναισθηματικών και νοητικών ικανοτήτων του μαθητή. Εκμεταλλεύεται τη δύναμη που του δίνεται, ως χώρος διάπλασης ανθρώπινων προσωπικοτήτων, για να δημιουργήσει έτοιμα «εργατικά χέρια», έτοιμους ανθρώπους για την αγορά εργασίας σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα, με την επικάλυψη της προετοιμασίας των μαθητών για της πανελλήνιες και έπειτα την εισαγωγή τους στις πανεπιστημιακές σχολές.

Μαθαίνουμε στα παιδιά μας να διαβάζουν για έναν βαθμό, για την «αξίωση» του «πρώτου», του καλύτερου, του άριστου. Μετατρέψαμε τα σχολεία σε φυλακές και εργοστάσια παραγωγής παθητικών, άβουλων ανθρώπων, με σκονισμένες αποθήκες γνώσεων. Ανθρώπων όμοιων με τους εργάτες του Taylor, ανθρώπους με μηχανιστικές γνώσεις, χωρίς θέληση για αλλαγή. Ανθρώπους που κυνηγούν την επιβεβαίωση, την καλή αξιολόγηση και όχι την ίδια την ουσία της μάθησης, τους στόχους που άλλοι έθεσαν γι αυτούς και όχι τους δικούς τους στόχους και επιδιώξεις για τη ζωή και ένα καλύτερο μέλλον. Ένα μέλλον προδιαγεγραμμένο, που σαν ρομπότ αποδεχόμαστε και συνεχίζουμε αμέτοχοι να κινούμαστε μέσα σε αυτό.