Παιδί και πένθος; Ξέρετε πως μπορείτε να βοηθήσετε;

25 / 10 / 2016 Ευαγγελία Ευσταθιάδου
Image

Ο θάνατος είναι αναπόδραστος για όλους, αλλά η διαχείριση του απαιτεί λεπτούς χειρισμούς, ειδικά όταν εμπλέκονται παιδιά. Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα παιδιά να ζήσουν με την απώλεια;

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που πιθανόν θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί είναι η απώλεια ενός αγαπημένου ανθρώπου δηλαδή ενός γονιού, συγγενή, φίλου. Τα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν την μονιμότητα του θανάτου και συχνά δεν ξέρουν πως να εκφράσουν την θλίψη τους. Η προσέγγιση ενός παιδιού που πενθεί εξαρτάται απο την ηλικία του, τον χαρακτήρα του αλλά και τις εμπειρίες του. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε μια παρουσίαση της προσέγγισης του παιδικού πένθους. 

 

Η αντίληψη για τον θάνατο ανάλογα με την ηλικία

 

  • Βρεφική & πρώτη νηπιακή ηλικία(0-3 ετών): Τα παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν την έννοια του θανάτου, αλλά νιώθουν την απουσία όπως και την θλίψη των ενηλίκων. Επειδή δεν μπορούν να εκφραστούν λεκτικά, συχνά εμφανίζουν διαταραχές ύπνου, προβλήματα διατροφής και ευερέθιστη συμπεριφορά.

  • Προσχολική ηλικία(3-6 ετών): Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον θάνατο ως αποχωρισμό αλλά δεν κατανοούν την  μονιμότητα του γεγονότος. Συχνά δε, πιστεύουν ότι με τις λέξεις, τις σκέψεις ή τις πράξεις τους μπορούν να προκαλέσουν τον θάνατο κάποιου. Σε αυτήν την ηλικία το πένθος εκφράζεται με συμπεριφορές παλινδρόμησης όπως νυχτερινή ενούρηση και πιπίλισμα δάκτυλου.

  • Σχολική ηλικία(6-12): Τα παιδιά κατανοούν την μονιμότητα του θανάτου, αλλά συχνά θεωρούν ότι συμβαίνει μόνο σε άλλους. Η έκφραση του πένθους γίνεται με εμφάνιση φοβιών, δυσκολιών στην μάθηση, διαταραχών διάθεσης και έντονα επιθετική συμπεριφορά.

  • Εφηβική ηλικία: Οι έφηβοι κατανοούν την μονιμότητα και το νόημα του θανάτου. Άλλοτε επιδιώκουν την συμπαράσταση από άλλα άτομα, άλλοτε απομονώνονται και προσπαθούν να διαχειριστούν μόνοι τους την απώλεια, ενώ δεν είναι απίθανο να εκδηλώσουν κυνισμό προς τον θάνατο με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ότι δεν νιώθουν τίποτα. Η έκφραση του πένθους γίνεται με εκδήλωση θυμού, σχολική αποτυχία, απαισιοδοξία, προκλητική συμπεριφορά, έντονη θλίψη, διαταραχές διατροφής.  

 death

 

Τρόποι προσέγγισης ενός παιδιού που θρηνεί

 

  1. Αναγνωρίστε το πένθος του παιδιού. Κατανοήστε ότι το παιδί πονάει και εκφράστε την στήριξη σας με ευγενικά λόγια, πράξεις και στήριξη. Μην προσπαθήσετε να εξωραΐσετε την αλήθεια με φράσεις όπως “ο παππούς κοιμάται/πήγε στον ουρανό/πήγε μακριά” γιατί αυτές οι φράσεις μπερδεύουν τα παιδιά και μπορεί να τα κάνουν να φοβούνται τον ύπνο ή τον αποχωρισμό. Ένα απλό και ειλικρινές “ο παππούς πέθανε”, αρκεί.

  2. Ανα γνωρίστε τα συναισθήματα του παιδιού. Αν το παιδί εκφράζει κάποιο συναίσθημα, δείξτε ότι το αναγνωρίζετε λέγοντας “Βλέπω ότι είσαι λυπημένος/αγχωμένος/απογοητευμένος/θυμωμένος”. Αποφύγετε εκφράσεις όπως “ξέρω πως αισθάνεσαι” γιατί στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρει πως αισθάνεται ο άλλος. Αφήστε το παιδί να μιλήσει για τα συναισθήματα του.

  3. Αφήστε το να συμμετέχει. Αν το παιδί επιθυμεί να συμμετέχει στις οικογενειακές εκδηλώνεις πένθους όπως η κηδεία ή το μνημόσυνο, μην το απαγορεύσετε. Εξηγήστε ακριβός την διαδικασία και φροντίστε να είναι με κάποιον που μπορεί να ανταποκριθεί σε όποιες ανάγκες προκύψουν. Αν το παιδί αρνείται να συμμετέχει ρωτήστε του τι γνωρίζει για τις τελετουργίες, τι φοβάται, τι είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί. Σε καμιά περίπτωση μην το πιέσετε να κάνει κάτι που δεν θέλει.

  4. Μην προσπαθήσετε να επιταχύνετε το πένθος. Αφήστε το παιδί να περάσει όλα τα στάδια μέχρι την αποδοχή. Σταθείτε δίπλα του και απαντήστε με ειλικρίνεια τις απορίες του.

  5. Βρείτε τρόπους εκτόνωσης. Αν το παιδί δείχνει ότι δεν μπορεί να εκφράσει την θλίψη ή το θυμό του, συζητήστε ώστε να βρείτε τρόπους εκτόνωσης όπως η συγγραφή ενός ημερολογίου, σκίσιμο παλιών περιοδικών, δυνατές κραυγές αποφόρτισης. Κάθε παιδί αποφορτίζεται διαφορετικά, αλλά η ανάγκη παραμένει ίδια.

  6. Εκφραστείτε ελεύθερα. Eκφράστε το πένθος σας, ώστε τα παιδιά να νιώσουν άνετα να κάνουν το ίδιο. Αν νιώθετε ότι το πένθος σας καταρρακώνει για μεγάλο διάστημα, ζητήστε βοήθεια. Αν το παιδί βλέπει δυσλειτουργικούς ενήλικες στη διαδικασία θρήνου, είναι πιθανό να φοβηθεί τα έντονα συναισθήματα.

  7. Βρείτε τρόπους να κρατήσετε τις όμορφες αναμνήσεις. Αυτό μπορεί να συμβεί με δημιουργία κατασκευών, το φύτεμα ενός δέντρου, την δημιουργία βιβλίου ή κουτιού αναμνήσεων, την διαμόρφωση μικρών τελετουργιών που αποδίδουν τιμή.

  8. Εξασφαλίστε σταθερότητα. Οι αλλαγές που προκύπτουν μετά από μια απώλεια μπορεί να είναι καταιγιστικές. Βοηθήστε τα παιδιά να διατηρήσουν την συνήθη ρουτίνα γιατί είναι πολύ εύκολο να έρθει η αποδιοργάνωση.

  9. Μιλήστε για τον εκλιπόντα. Ανά διαστήματα, να θυμίζετε στο παιδί πόσο πολύ το αγαπούσε ο αποθανόντας και πως ήξερε ότι και αυτό ένιωθε το ίδιο. Αυτό είναι απαραίτητο γιατί  συχνά τα παιδιά νιώθουν ενοχές για κάτι ή ανησυχούν ότι δεν έδειχναν επαρκώς την αγάπη τους.

     

 

Ο θάνατος είναι κομμάτι της ζωής και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με αποστροφή ή μυστικοπάθεια. Το παιδί χρειάζεται στήριξη για να αποκτήσει μια υγιή αντιμετώπιση του πένθους και για να χειριστεί τα συναισθήματα του. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το πένθος δεν τελειώνει εύκολα και συχνά μετασχηματίζεται ανάλογα με την ανάπτυξη του παιδιού γιαυτό οι ενήλικες οφείλουν να είναι ενημερωμένοι για να σταθούν πολύτιμοι αρωγοί.

 

 

Υλικό για διάβασμα

 

Α. Τσίρου, "Παιδί και θάνατος γονέα"

Ευαγγελία Ευσταθιάδου

Η Εύα ζει στην Θεσσαλονίκη, είναι απόφοιτη α) του τμήματος Φιλολογίας ΑΠΘ, β) του Παιδαγωγικού Δημοτικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ και κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων γύρω από την εκπαίδευση. Όταν δεν βρίσκεται σε κάποια σχολική αίθουσα, γράφει στο Μελετώντας, χειρίζεται την σελίδα του στο facebook και βλέπει πολλές ταινίες. Θα ήθελε να ταξιδέψει σε κάθε γωνιά του πλανήτη και να διαβάσει όλα τα λογοτεχνικά βιβλία που έχουν τυπωθεί ποτέ.

Τα 12 "κλειδιά" του άριστα στην Έκθεση!

29 / 05 / 2017

Η Έκθεση διδάσκεται από το δημοτικό και παρόλα αυτά, ένα μεγάλο ποσοστό υποψηφίων γράφει στις Πανελλήνιες κάτω από την βάση. Τι μπορούμε να κάνουμε για να το αποφύγουμε αυτό;

Πως να γράψω σωστά μια πηγή στην ιστορία;

22 / 05 / 2017

Από Δ΄Δημοτικού, μέχρι Γ΄Λυκείου τα παιδιά διαβάζουν βιβλία ιστορίας γεμάτα πηγές. Γιατί όμως όταν καλούνται να αναλύσουν πηγή, αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία;

10 τρόποι για πειθαρχία στην τάξη. Εσείς τους ξέρατε;

16 / 08 / 2016

Παίρνουμε επτά 45λεπτα μαθήματα, 20+ μαθητές, μια μικρή σχολική τάξη & έναν δάσκαλο ή μια δασκάλα. Ανακινούμε καλά και ελπίζουμε η σχολική μέρα να προχωρήσει χωρίς μεγάλες δυσκολίες. Όνειρο θερινής νυκτός ή εφικτός στόχος;

Τα 8 "βήματα" προς το άριστα στα Αρχαία!

03 / 06 / 2017

Το καλοκαιράκι ξεκίνησε, οι Πανελλήνιες είναι μια ανάσα μακρυά και οι υποψήφιοι των Πανελληνίων ετοιμάζονται για την εξέταση των αρχαίων. Πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε;

Πώς να προετοιμαστώ για τις Πανελλήνιες;

11 / 04 / 2017

Το πιο σταθερό παράπονο των υποψηφίων για πανελλήνιες είναι ότι δε ξέρουν πώς να διαβάσουν. Συχνά, η Γ΄ Λυκείου είναι η πρώτη επαφή των περισσοτέρων με το απαιτητικό διάβασμα και νιώθουν να πνίγονται. Άραγε, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;

Αναδυόμενος γραμματισμός: πώς μαθαίνουμε ανάγνωση και γραφή;

26 / 03 / 2017

Εσείς ξέρατε ότι η εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης ξεκινά πολύ πριν την Α’ δημοτικού με βιωματικό τρόπο;

Βρείτε μας στα Social!

Τελευταία Άρθρα

Εκπαιδευτικά ΝέαΓιατί κατρακύλησαν οι βάσεις της φιλοσοφικής;

Πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκαν οι βαθμοί και έγινε μεγάλο σούσουρο για τις βάσεις των τμημάτων της Φιλοσοφικής. Άραγε πέσαμε από τα σύννεφα ή ήταν κοινό μυστικό ότι εκεί θα καταλήγαμε;

10 / 08 / 2024

Γονείς και παιδίΤι να δηλώσω στο μηχανογραφικό;

Είμαστε λίγες μέρες πριν την έναρξη των πανελλαδικών και διάφορες ερωτήσεις βασανίζουν σταθερά τους υποψηφίους, ακόμα και τους πιο κατασταλαγμένος. Ποια σχολή να διαλέξω; Ποιο πανεπιστήμιο; Σίγουρα διάλεξα σωστά; Και αν τελικά δεν μου αρέσει;

25 / 05 / 2024

ΔιδακτικήΤις πταίει με το μάθημα της Έκθεσης;

Μπήκε ο Γενάρης και μαζί με τα πρώτα χιόνια, ξεκίνησε η δεύτερη φάση της εντατικής προετοιμασίας των υποψηφίων για τις Πανελλαδικές. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για τον θεσμό των εξετάσεων, αλλά σήμερα θα ασχοληθούμε με το αγαπημένο μάθημα της Έκθεσης.

21 / 01 / 2024

Γονείς και παιδίΠρώτη φορά στο Δημοτικό. Και τώρα τι;

Η Α’ Δημοτικού είναι μια ενδιαφέρουσα και πολύ σημαντική χρονιά για τους μικρούς μαθητές, αφού θέτει τις βάσεις για την σχολική πορεία τους. Άραγε, πως θα μπορούσε να γίνει ευκολότερη;

08 / 10 / 2020

ΠαιδαγωγικήΣκέψεις με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αναλφαβητισμού

Η 8η Σεπτεμβρίου καθιερώθηκε ως η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού το 1965  με πρωτοβουλία της UNESCO, κατά τη διάρκειας της Συνόδου της Τεχεράνης. Από το 1966, γιορτάζεται κάθε χρόνο την ημερομηνία αυτή.

16 / 09 / 2020