Τι να δηλώσω στο μηχανογραφικό;

Πολλές οι απορίες, μεγάλη η αγωνία και όχι άδικα. Η αλήθεια είναι ότι η επιλογή σχολής δεν είναι μια εύκολη απόφαση, αλλά απαιτεί έρευνα και έγκυρη ενημέρωση. Δυστυχώς όμως, δεν είναι λίγες οι φορές που οι υποψήφιοι επιλέγουν χωρίς πολλή περισυλλογή και μετά έρχονται αντιμέτωποι με μια ακαδημαϊκή πραγματικότητα που δεν τους ταιριάζει ή δεν τους ελκύει. Η πρώτη απάντηση στην ερώτηση “τι να σπουδάσω;” συχνά είναι “κάνε αυτό που αγαπάς”. Όμορφη απάντηση, ποιός άλλωστε δεν θέλει να κάνει κάτι που αγαπάει; Και τι πιο ιδανικό από το να κάνουμε μια δουλειά που μας παθιάζει; Όμως, η ρεαλιστική πλευρά μου δεν επαναπαύεται σε αυτήν την ρομαντική και κάπως αφελή προσέγγιση.

Ένας έφηβος σπανίως είναι παθιασμένος με κάτι, ενώ είναι πολύ πιθανόν να έχει διαλέξει βιαστικά μια σχολή, χωρίς πολλή έρευνα. Συχνά δε, οι έφηβοι διαλέγουν κατεύθυνση με βάση τους βαθμούς ή τις προτιμήσεις τους σχετικά με τα σχολικά μαθήματα, χωρίς όμως να έχουν στο νου τους τον μακροπρόθεσμο στόχο. Επίσης, μπορεί να επιθυμείς πολύ μια δουλειά αλλά να μην υπάρχουν επαγγελματικές προοπτικές. Κρίμα δεν είναι να σπουδάσεις κάτι που πιθανόν δεν θα εξασκήσεις; Για όλους αυτούς λόγους γράφτηκε αυτό το άρθρο που ευελπιστεί να βοηθήσει τους υποψηφίους στην έρευνα τους.

Τί πρέπει να αναρωτηθώ;

• Γιατί θέλεις να σπουδάσεις;
• Τι ενδιαφέροντα έχεις; Με τι σου αρέσει να καταπιάνεσαι; Ποια είναι τα ταλέντα σου;
• Τι δεξιότητες θα ήθελες να αποκτήσεις;
• Πώς φαντάζεσαι τον εαυτό σου ως επαγγελματία;
• Έχεις κάποια ιδεολογία ή σύστημα αξιών που θες να ενσωματώσεις στο επαγγελμα σου;
• Είσαι παθιασμένος με κάτι; Πιστεύεις ότι είσαι φτιαγμένος για κάτι;
• Ποιά είναι τα δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα σου;
• Προτιμάς θεωρητικές ή πρακτικές δουλειές;
• Θα ήθελες σταθερό μισθό ή σε ελκύει το κυνήγι του κέρδους;
• Τί ώρες θα ήθελες να δουλεύεις;
• Σε ενδιαφέρει κάτι που απαιτεί πολύ συγκεκριμένο πτυχίο π.χ ιατρική ή κάποιο που απαιτεί δεξιότητες/γνώσεις, αλλά όχι απαραίτητα πτυχίο π.χ δημοσιογραφία; Μήπως επιθυμείς κάποιο πτυχίο που προσφέρει δεξιότητες χρήσιμες σε διαφορετικούς κλάδους π.χ ένα πτυχίο πληροφορικής ή οικονομικών;
• Θα ήθελες να δουλεύεις σε γραφείο; Να ταξιδεύεις; Να επισκέπτεσαι πελάτες; Να ανοίξεις δική σου επιχείρηση; Να είσαι ελεύθερος επαγγελματίας;
• Θα ήθελες να συναναστρέφεσαι με πολύ κόσμο;
• Θα ήθελες να εργαστείς με παιδιά ή άλλη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα;
• Σε ενδιαφέρει η φήμη, η αποδοχή, το κύρος που κουβαλούν κάποια επαγγέλματα;
• Πώς φαντάζεσαι την ιδανική καριέρα για σένα; Υπάρχει συγκεκριμένο πτυχίο που στην προσφέρει ή χρειάζεται να εξασκήσεις συγκεκριμένες δεξιότητες;

Πώς διαλέγω πτυχίο/επάγγελμα/επιστήμη που θα σπουδάσω;

• Μίλα με επαγγελματίες των κλάδων που σε ενδιαφέρουν: Πώς είναι μια τυπική μέρα εργασίας; Ποια είναι τα θετικά; Ποιες είναι οι δυσκολίες;
• Μίλα με εκπαιδευτικούς που σε γνωρίζουν καλά.
• Μπες στις φοιτητοομάδες των social media και μίλα με φοιτητές για την σχολή που σε ενδιαφέρει. Ακόμα καλύτερα, αν είναι εφικτό, επισκέψου το πανεπιστήμιο να δεις πως είναι και μίλα με τα άτομα εκεί.
• Μίλα με σύμβουλο επαγγελματικού προσανατολισμού.
• Κάνε έρευνα για τους μισθούς και τις επαγγελματικές προοπτικές των κλάδων που σε ενδιαφέρουν. Αν το πτυχίο που σε ενδιαφέρει δίνεται από πολλά τμήματα με εκατοντάδες αποφοίτους, μάλλον είναι δυσοίωνο το επαγγελματικό μέλλον.
• Αν η σχολή που σε ενδιαφέρει έχει μόρια που πιστεύεις ότι δεν θα πιάσεις εύκολα,  έχεις άλλες εναλλακτικες; Υπάρχουν παραπλήσιες σχολές ιδιωτικές ή δημόσιες, στην Ελλάδα ή το εξωτερικό;
• Σιγουρέψου για τα κριτήρια εισαγωγής π.χ αν χρειάζονται προκαταρκτικές εξετάσεις (ένστολα τμήματα) ή ειδικά μαθήματα.
• Μάθε για την διάρκεια των σπουδων. Πόσα χρόνια είναι το πτυχίο, αν απαιτούνται εργαστήρια, αν υπάρχουν κατευθύνσεις, αν απαιτείται πρακτική, πως παίρνεις άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, αν είναι απαραίτητη η εξειδίκευση μέσω ενός μεταπτυχιακού.

Υπάρχουν λάθος κριτήρια επιλογής;

• Η φήμη της σχολής ή του μελλοντικού επαγγέλματος ως μοναδικό ή πρωταρχικό κριτήριο. Ναι, οι δικηγόροι -θεωρητικά- βγαζουν λεφτά. Πλέον όμως, είναι αμέτρητοι και οι περισσότεροι παίρνουν έναν πολύ συνηθισμένο μισθό για μια δουλειά που απαιτεί πολύ κόπο, πολλές γνώσεις, προσοχή στη λεπτομέρεια, μάχη με την γραφειοκρατία.
• Η βάση της σχολής ως απόλυτο κριτήριο. Δεν είναι απαραίτητο όλοι οι αριστούχοι να γίνουν γιατροί, ούτε όλοι οι μέτριοι μαθητές να περιορίσουν την σκέψη τους σε χαμηλόβαθμες σχολές.
• Η πόλη της σχολής. Φυσικά, υπάρχουν αμέτρητες οικογένειες που δεν μπορούν να στηρίξουν οικονομικά ένα δεύτερο σπίτι και αυτό είναι πολύ σημαντικό κώλυμα. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν επιλογές πριν καταλήξουμε ότι είναι απαγορευτική η μετακόμιση σε άλλο μέρος. Το εντελώς λάθος κριτήριο είναι η επιλογή της πόλης με βάση πού θα φοιτήσουν οι φίλοι ή η σχέση του υποψηφίου. Πέρα από το γεγονός ότι οι νεανικές σχέσεις ευκολα μεταβάλλονται, ακόμα και αν είναι σχέσεις ζωής, δεν είναι συνετό να παίξουν βαρύνοντα λόγο στην επιλογή ενός πανεπιστημίου.
• Η επιθυμία για φοιτητική ζωή. Η φοιτητική ζωή μπορεί να είναι μια συλλογή αξέχαστων εμπειριών, ένα μοναδικό ταξίδι ενηλικίωσης αλλά για αρκετούς περιορίζεται στην επιθυμία να ζουν μόνοι και να διασκεδάζουν. Το κόστος σπουδών είναι μεγάλο και μπορεί να απαιτεί στερήσεις από την οικογένεια, οπότε είναι κρίμα να σπαταληθεί για μερικά ανέμελα χρόνια που δεν οδηγούν κάπου.
• Η σιγουριά. Στην όμορφη χώρα μας, το δημοσιουπαλληλίκι ήταν για γενιές ολόκληρες στόχος ζωής, μέσο οικονομικής εξασφάλισης και συχνά συνώνυμο των προνομίων. Πλέον, δεν είναι τόσο έντονη η επιθυμία για “μια θεσούλα στο δημόσιο, μήνας μπαίνει μήνας βγαίνει”, αλλά παραμένει ως ένα σημαντικό κριτήριο επαγγελματικών επιλογών. Πολλά τα θετικά του δημοσιου, αδιαμφισβήτητα, αλλά παραμένει δουλειά που πρέπει να γίνεται με ευσυνειδησία και αποτελεσματικότητα. Δεν είναι αργομισθία, ούτε λεφτόδεντρο.
• Η επιθυμία των γονιών. Φυσικά είναι ευπρόσδεκτες οι συμβουλές από τους γονείς. Συχνά όμως οι γονείς προβάλουν πάνω στα παιδιά δικές τους επιθυμίες και ανεκπλήρωτα όνειρα χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν τις επιθυμίες του υποψηφίου.
• Η οικογενειακή επιχείρηση/γραφείο/έτοιμη πελατεία. Οπωσδήποτε είναι θετικό να συνεχίσεις και να επεκτείνεις μια έτοιμη δουλειά. Αν και μόνο αν είναι κάτι που επιθυμείς.
• Η μεγάλη ζήτηση του κλάδου. Είμαι η πρώτη που θα επιμείνω ότι είναι σημαντική η ρεαλιστική κατανόηση των επαγγελματικών προοπτικών. Δεν ενστερνίζομαι την ρομαντική άποψη: “σπούδασε αυτό που αγαπάς ακόμα και αν είναι υπερκορεσμένο, όλοι βρίσκουν το δρόμο τους”. Όχι, δεν τον βρίσκουν. Ούτε χρειάζεται να παθουμε έλκος από το άγχος της επαγγελματικής ανασφάλειας. Εξίσου λάθος είναι να επιλέξουμε έναν κλάδο π.χ πληροφορική, μόνο και μόνο επειδή αυτή την εποχή έχει δουλειά. Φυσικα και έχει. Για αυτούς που ενδιαφέρονται για τον κλάδο. Αν πάρεις το πτυχίο με το ζόρι, όχι δεν θα σε κυνηγάνε να σε προσλάβουν, πρωτίστως γιατί εσύ ο ίδιος δεν νοιαζεσαι για τον κλάδο.
• Το παιδικό όνειρο. Οπωσδήποτε υπάρχουν έξυπνα, ώριμα παιδιά που από πολύ νωρίς έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο. Συχνά όμως βλέπουμε υποψηφίους να επιμένουν σε μία επιλογή μόνο και μόνο επειδή το δήλωσαν όταν ήταν μικροί και από τότε αυτοί και οι γύρω τους το έδεσαν κόμπο.
• “Πτυχίο να ΄ναι”. Η απόκτηση ενός πτυχίου απαιτεί κόπο, χρόνο και χρήμα, οπότε δεν αρκεί να πάρουμε ένα οποιοδήποτε πτυχίο μόνο και μόνο για να λέμε ότι το έχουμε. Αν η σχολή δεν μας ενδιαφέρει, αν είναι υπερκορεσμένη, αν το τμήμα δεν είναι σοβαρό ή δεν έχει κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα, το αποτέλεσμα είναι μηδέν εις το πηλίκον. Αν η σχολή που πέρασες ήταν η 25η επιλογή στο μηχανογραφικό, μάλλον δεν είναι το κρυφό μεράκι σου. Άστην να πάει στο καλό. Επίσης, υπάρχουν πολλά τεχνικά επαγγέλματα που δεν απαιτούν πανεπιστημιακή μόρφωση αλλά είναι πολύ ενδιαφέροντα, χρήσιμα και προσοδοφόρα. Το πανεπιστημιακό πτυχίο δεν είναι αυτοσκοπός.

 Πώς διαλέγω πανεπιστήμιο;

• Ερευνώ τα δυνατά στοιχεία κάθε ιδρύματος. Τι κατάταξη έχει το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο; Τι ευκαιρίες δίνει για πρακτική; Είναι παλιό πανεπιστήμιο με “όνομα” ή έχει καινούρια τμήματα με μοντέρνες σπουδές; Έχει καλά μεταπτυχιακά προγράμματα;
• Μαθαίνω για την τοποθεσία του. Διαφορετικά πανεπιστήμια έχουν ίδιες σχολές. Διαφορετικό κλίμα, διαφορετικό μέγεθος πανεπιστημιούπολης, διαφορετικό αναλυτικό πρόγραμμα, διαφορετικό κόστος ζωής. Πού θα ήθελες να ζεις για 4 χρόνια;
• Αναλογίζομαι αν υπάρχει η επιθυμία ή/ και η δυνατότητα μετακόμισης σε άλλο μέρος. Πολύ συχνά οι υποψήφιοι επιλέγουν ή απορρίπτουν σχολές με μόνο γνώμονα αν θέλουν να μείνουν ή όχι στο πατρικό τους. Αν επιθυμείς να παραμείνεις στο τόπο σου, θα διαλέξεις μόνο τοπικές σχολές ή θα σκεφτόσουν το ενδεχόμενο να πηγαινοέρχεσαι για τις εξεταστικές; Αν δεν έχεις πρόβλημα με την απόσταση αλλά το οικονομικό σου βάζει εμπόδια, μήπως δικαιούσαι μια θέση στη φοιτητική εστία; Κάποια υποτροφία; Μήπως δικαιούσαι μετεγγραφή;

 Πώς διαλέγω τμήμα;

Αν είσαι σε αυτό το στάδιο περισυλλογής, έχεις κάνει μεγάλη διαδρομή ήδη. Έχεις αποφασίσει τι θέλεις να σπουδάσεις και τώρα μένει να διαλέξεις τμήμα. Ακούγεται εύκολο αλλά δεν είναι, αφού υπάρχουν πάμπολα τμήματα που βγάζουν την ίδια ειδικότητα αλλά έχουν παντελώς διαφορετικά προγράμματα σπουδών.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το δικό μου πτυχίο. Είμαι απόφοιτος του τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ. Είμαι φιλόλογος ΠΕ02 με λίγα λόγια. Ακριβώς τον ίδιο τίτλο μοιράζομαι με τους αποφοίτους των εξής τμημάτων: Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Ιστορίας και Εθνολογίας, Ιστορίας − Αρχαιολογίας − Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας, Παιδαγωγικού Τμήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Φιλοσοφικής Σχολής, Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, Ιστορίας Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών. Αν σε όλους αυτούς προσθέσουμε τα πανεπιστήμια της Κύπρου αλλά και τα τμήματα ελληνικής φιλολογίας στα ξένα πανεπιστήμια καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει τεράστια ποικιλία που δεν περιορίζεται μόνο στο όνομα.

Μπορεί εν τέλει ο τίτλος να μας ενδιαφέρει αλλά κάθε μια από αυτές τις σχολές έχει τις δικές της απαιτήσεις. Άλλες είναι ευκολότερες, άλλες έχουν καλύτερους καθηγητές, κάποιες έχουν πολλά περισσότερα μαθήματα, σε κάποιες είναι απαραίτητη η πρακτική, άλλες έχουν ως προαπαιτούμενο την πτυχιακή εργασία. Και το σημαντικότερο; Εχουν πολύ διαφορετικά αντικείμενα. Ναι, φιλόλογοι είμαστε όλοι, αλλά στο Iστορικό κάνουν δεκάδες ιστορικά μαθήματα ενώ όταν σπούδαζα στη Φιλολογία η ιστορία ήταν μάθημα επιλογής και μάλιστα προαιρετικό. Τι θα σε ενδιέφερε να μελετάς επί τέσσερα χρόνια; Μήπως να διάβαζες αναλυτικά τα προγράμματα σπουδών ΟΛΩΝ των παρεμφερών τμημάτων; Αν στη πόλη σου υπάρχει το τμήμα που σε ενδιαφέρει μήπως να παρακολουθήσεις μερικές παραδόσεις και να μιλήσεις με φοιτητές; 

Τα έκανα όλα αυτά και κατέληξα σε μερικές επιλογές, τελείωσε η έρευνα;

Οχι! Είσαι πολύ κοντά στη γραμμή τερματισμού, αλλά όχι ακόμα. Πες λοιπόν ότι βρήκες μερικές επιλογές για τις πρώτες θέσεις του μηχανογραφικού. Διάβασες τα αναλυτικά προγράμματα, καταστάλαξες σε μερικές πόλεις και είσαι σίγουρος ότι θέλεις να γίνεις και εσύ φιλόλογος όταν μεγαλώσεις. Η τελευταία έρευνα που πρέπει να κάνεις αφορά τις επαγγελματικές προοπτικές του συγκεκριμένου πτυχίου.

Ένας φιλόλογος κατά βάση διδάσκει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Γνωρίζεις όμως ότι γίνονται λιγοστοί διορισμοί κάθε χρόνο και είναι πολύ δύσκολο να μπεις στο δημοσιο σχολείο ακόμα και ως αναπληρωτής; Γνωρίζεις τα κριτήρια που απαιτούνται για να διοριστείς; Αν δεν εχεις απόλυτη προτεραιότητα να δουλέψεις σε σχολείο, γνωρίζεις τις υπόλοιπες επιλογές που σου δίνει το συγκεκριμένο πτυχίο; Σε ενδιαφέρουν; Αν ο στόχος σου ειναι π.χ μόνο το δημόσιο σχολείο λυπάμαι που θα στο χαλάσω, αλλά είναι πολύ δύσκολος στόχος. Μήπως να το ξανασκεφτόσουν; Υπάρχουν παραπλήσιες σχολές που ίσως σε ενδιαφέρουν; θα ήθελες να το σπουδάσεις παρά τις πιθανές δυσκολίες;

Το σημαντικό είναι να πάρεις μια απόφαση που βασίζεται σε συνειδητή επιλογή και ζύγισμα των πληροφοριών. Άλλωστε, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον και η επαγγελματική πορεία του καθενός είναι μοναδική. 

Δυο κουβεντούλες προς τους γονείς

Οι υποψήφιοι επηρεάζονται πάρα πολύ από τους γονείς συνειδητά ή ασυνείδητα. Δεν είναι σπάνιο να ακολουθούν το επάγγελμα των γονιών ή να εκπληρώνουν κάποια επιθυμία ή παλιό όνειρο. Επίσης, πολύ έντονα επηρεάζονται από τον τρόπο που μιλούν οι γονείς για κάποια επαγγέλματα. Η επιρροή είναι αναμενόμενη και συχνά απαραίτητη, αρκεί να μην γίνεται πλύση εγκεφάλου.

Ο υποψήφιος δίνει εξετάσεις, όχι οι γονείς. Αυτός θα πρέπει να περάσει δεκάδες μαθήματα για το πτυχίο και μετά να ψάξει δουλειά. Αν η απόφαση πάρθηκε για λάθος λόγους είναι πολύ πιθανόν να τα παρατήσει. Ακόμα και αν μείνει σε μια σχολή που δεν τον ικανοποιεί, πιθανόν να είναι ένας μέτριος φοιτητής και, μελλοντικά, ένας μέτριος εργαζόμενος. Άλλωστε, κανείς δεν θα σου δώσει δουλειά επειδή απλώς έχεις ένα πτυχίο, όσο ξακουστό και αν είναι, αν δεν έχεις τις απαιτούμενες γνώσεις σε καλό επίπεδο ή την όρεξη να δουλέψεις.Επίσης, πρέπει να σταματήσει κάποτε η λογική “πάρε ένα πτυχίο να σου βρίσκεται”. Δεν είναι πακέτα μακαρόνια σε προσφορά, να τα χουμε καβάτζα. 

Επίλογος

Αγαπητέ υποψήφιε, ειλικρινα εύχομαι καλά αποτελέσματα στις εξετάσεις και καλή επιλογή στο μηχανογραφικό. Ακόμα όμως και αν τα σκεφτείς όλα τα παραπάνω, μη ξεχνάς: μπορείς να αλλάξεις γνώμη ανά πάσα στιγμή, ακόμα και αν μπεις στη σχολή, ακόμα και αν είσαι τρία μαθήματα πριν πάρεις πτυχίο. Καλή επιτυχία!