Παιδική κατάθλιψη: εσείς ξέρετε να την αναγνωρίζετε;

Η κατάθλιψη είναι μία ψυχική νόσος η οποία επηρεάζει την διάθεση των ανθρώπων και κατ’ επέκταση ένα ευρύ φάσμα των ανθρώπινων λειτουργιών. Η νόσος αυτή μπορεί να διαπιστωθεί με έλεγχο της ψυχικής κατάστασης κάποιου από ειδικευμένο ψυχολόγο ή ψυχίατρο. Επίσης, πολύτιμη πηγή πληροφοριών προσφέρει το ημερολόγιο καταγραφής συμπεριφοράς που δημιουργείται είτε από τον ίδιο τον ασθενή είτε από το οικογενειακό/ φιλικό περιβάλλον του.

Η κατάθλιψη είναι μία παρεξηγημένη ασθένεια και πολλές φορές συγχέεται με την παροδική κακοδιαθεσία ή την μελαγχολική διάθεση εξαιτίας ενός δυσάρεστου γεγονότος. Τα προηγούμενα δεν είναι συμπτωματολογία της κατάθλιψης και δεν ορίζουν έναν άνθρωπο ως καταθλιπτικό.

Πολλοί πιστεύουν πως η κατάθλιψη «χτυπά» μόνο τους ενήλικες και όχι τα παιδιά ή τους εφήβους. Η άποψη αυτή ανατρέπεται από ιατρικές έρευνες οι οποίες αποδεικνύουν πως όλοι έχουν πιθανότητες να νοσήσουν, ανεξαιρέτως ηλικίας.

Οι αιτίες εμφάνισης της παιδικής κατάθλιψης είναι οι γενετικοί παράγοντες, η καταθλιπτική συμπεριφορά των γονιών που προκαλεί συναισθηματικά κενά στα παιδιά τους, στρεσογόνες καταστάσεις όπως η κακοποίηση και τέλος, αγχώδεις καταστάσεις που δεν μπορεί να διαχειριστεί το παιδί όπως ένα φορτωμένο πρόγραμμα και οι υπερβολικές απαιτήσεις .

Η παιδική κατάθλιψη είναι διαφοροποιημένη σε κάθε παιδί. Επιπλέον, μπορεί να είναι χημική(οργανική), ψυχολογική ή συνδυασμός των παραπάνω. Συχνά δε, είναι κληρονομική.

Πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπιστούν οι πραγματικές αιτίες της κατάθλιψης. Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικότερο είναι η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η άμεση αντιμετώπιση αυτών.

Τα συμπτώματα της παιδικής κατάθλιψης 

1. Επίμονη θλίψη / ευερεθιστότητα

2. Χαμηλή αυτοεκτίμηση ή αίσθημα αναξιότητας

3. Αδιαφορία για δραστηριότητες που το ενθουσίαζαν κατά το παρελθόν

4. Ανορεξία/υπερφαγία

5. Υπνηλία/αϋπνία

6. Διάσπαση προσοχής

7. Ξεσπάσματα οργής

8. Ψυχοσωματικοί πόνοι

9. Μαλθακότητα/ υπερκινητικότητα

10. Συνεχόμενες αναφορές στον θάνατο

     

Όλα τα παραπάνω είναι ενδείξεις και όχι αποδείξεις πως ένα παιδί ή έφηβος νοσεί. Φυσικά, όταν αναφερόμαστε σε παιδιά καλό θα ήταν να είμαστε προσεκτικοί  γιατί ο εντοπισμός των συμπτωμάτων πιθανώς να είναι δύσκολος. Επίσης, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει διάγνωση μόνο από τους γονείς ή τον δάσκαλο.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινιστεί ότι μια συμπεριφορά που ανήκει στην παραπάνω λίστα μπορεί να εμφανιστεί λόγω ηλικίας ή κάποιας αλλαγής στην καθημερινότητα. Επίπλέον, η παροδική θλίψη εξαιτίας ενός δυσάρεστου γεγονότος όπως ο θάνατος ή αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος δεν είναι συμπτώματα κατάθλιψης αλλά μία καθόλα φυσιολογική διαδικασία αποδοχής της νέας κατάστασης.

Τι άλλο πρέπει να προσέξω;

1. Μη φυσιολογικές και έντονες αλλαγές στη διάθεση όπως το κλάμα και το γέλιο μαζί

2. Μεγάλα χρονικά διαστήματα υπερκινητικότητας με έντονη κινησιολογία ή έντονα ξεσπάσματα θυμού-οργής

3. Ναρκισσιστικές αντιλήψεις και εγωκεντρισμός

Τα παραπάνω πιθανώς να είναι απόρροια της διπολικής διαταραχής ή αλλιώς μανιοκατάθλιψης, η οποία πολλές φορές συγχέεται λανθασμένα με τη διαταραχή ελλειμματικής  προσοχής, την  υπερκινητικότητα, τη ψυχαναγκαστική - καταναγκαστική διαταραχή, την αντιθετική προκλητική διαταραχή και τη διαταραχή διαγωγής.

Κατά βάση, η παιδική-εφηβική κατάθλιψη συμπορεύεται με άλλες ψυχικές ασθένειες -και τη συμπτωματολογία αυτών-,  όπως τη νευρική ανορεξία και η αντιμετώπιση της γίνεται με την βοήθεια ειδικού ψυχολόγου-ψυχοθεραπευτή.

Μια θεραπευτική προσέγγιση που ενδείκνυται για την κατάθλιψη, ονομάζεται γνωσιακή συμπεριφορική και μαθαίνει στο παιδί να σκέφτεται με έναν διαφορετικό, πιο υγιή τρόπο σκέψης και να πράττει ορθότερα. Με αυτό τον τρόπο το παιδί αισθάνεται καλύτερα και με περισσότερη αυτοπεποίθηση.

Από την άλλη πλευρά, πολλή μεγάλη συμβολή στην θεραπευτική πορεία του παιδιού, έχει ο γονέας ο οποίος είναι το πρότυπο του παιδιού του. Το παιδί χρειάζεται να νιώθει έναν γονέα σύμμαχο και όχι έναν γονέα κριτή.  Άλλωστε, η συμπεριφορά του γονιού μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση κατάθλιψης στο παιδί, συχνά χωρίς δυστυχώς να το αντιλαμβάνεται.

Η αρνητική κριτική προς το παιδί μπορεί να βλάψει ανεπανόρθωτα την ιδιοσυγκρασία του και να του προκαλέσει προβλήματα αυτοεκτίμησης. Για παράδειγμα, ένας γονέας που κρίνει αρνητικά έναν χαμηλό βαθμό στο σχολείο λέγοντας «Δε περίμενα κάτι καλύτερο από εσένα» δημιουργεί την αίσθηση στο παιδί πως δεν είναι ικανό για κάτι παραπάνω.

Tο αποτέλεσμα της παραπάνω συμπεριφοράς θα είναι ή να αδιαφορεί για τα μαθήματα αφού έτσι και αλλιώς δεν είναι αρκετά έξυπνο ή να προσπαθεί υπερβολικά για να έχει ικανοποιήσει τον γονέα του, βιώνοντας φυσικά μεγάλο ψυχολογικό κόστος. Σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ευάλωτη ψυχολογία των παιδιών έχει ανάγκη την αποδοχή των γονιών. Αυτή μπορεί να έρθει τόσο με λεκτικά μέσα π.χ επιβράβευση όσο και με την γλώσσα του σώματος π.χ μία αγκαλιά.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι δυνατότεροι χαρακτήρες δημιουργούνται από γονείς υποστηρικτικούς και ανοιχτόμυαλους, οι οποίοι συζητούν χωρίς να κατακρίνουν, ακούν χωρίς να διακόπτουν, επιχειρηματολογούν χωρίς να επιβάλλουν τη γνώμη τους και αποδέχονται την ολότητα του παιδιού τους χωρίς να καθρεφτίζουν τις δικιές του επιθυμίες ή απωθημένα.

Ειδικά για τις ψυχικές νόσους, οι γονείς πρέπει να είναι ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι, ώστε να ξέρουν πότε πρέπει να ζητήσουν βοήθεια. Η κατάθλιψη που δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά μπορεί να οδηγήσει στην έλλειψη ενδιαφέροντος για οποιαδήποτε δραστηριότητα, στην σχολική αποτυχία, στις καταχρήσεις, ακόμα και στην αυτοκτονία.

Γιαυτό, είναι επιτακτική η ανάγκη της γονικής εγρήγορσης, ώστε να μην αργήσει η έναρξη της θεραπείας και να ωφεληθεί το παιδί το συντομότερο δυνατόν.

 Υλικό για διάβασμα:

Παιδική Καταθλιψη

Εφηβεία και κατάθλιψη