Η Φινλανδία καταργεί τα μαθήματα. Γίνεται κάτι τέτοιο;
Η Φινλανδία είναι μια μικρή χώρα, πρωτοπόρος στην εκπαίδευση, με μαθητές που αριστεύουν στις διεθνείς αξιολογήσεις. Φέτος, άνοιξε νέους δρόμους και ανακοίνωσε ότι σύντομα δεν θα υπάρχουν μαθήματα στα σχολεία της. Είναι δυνατόν;
Πρίν λίγο καιρό μια ιδιαίτερη είδηση «τάραξε» τα νερά του εκπαιδευτικού κόσμου! Από φέτος, η Φινλανδία ξεκινά μια ευρύτατη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που θα ολοκληρωθεί το 2020 και στοχεύει στην κατάργηση των μαθημάτων.
Γράφηκαν πολλά άρθρα για το θέμα, εκφράστηκαν αμφιβολίες, αλλά η πραγματικότητα είναι πως μάλλον, οι Φινλανδοί ξέρουν τι κάνουν. Άλλωστε, μη ξεχνάμε ότι διαθέτουν ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα του πλανήτη και στις διεθνείς αξιολογήσεις της Pisa κατατάσσονται σε κάποια από τις πρώτες θέσεις.
Επίσης, οι Φινλανδοί μαθητές σχεδόν δεν ασχολούνται με εργασίες για το σπίτι, ενώ δίνουν υποχρεωτικές εξετάσεις μόνο στα 16 τους.
Η ριζοσπαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα αλλάξει το πρόγραμμα και την ουσία της εκπαίδευσης, αφού πλέον δεν θα υπάρχουν διακριτά μαθήματα, αλλά η διδασκαλία θα βασίζεται στην μελέτη «φαινομένων».
Αυτό σημαίνει ότι τα Φινλανδάκια δεν θα έχουν το γνωστό πρόγραμμα «Γλώσσα- Γλώσσα-Μαθηματικά- Μελέτη Περιβάλλοντος» αλλά θα προσεγγίζουν «φαινόμενα», στην βάση της διαθεματικότητας και της διεπιστημονικότητας, με τρόπους που απαιτούν συνδυαστικές γνώσεις και συνδέονται με τον αληθινό κόσμο και τα ενδιαφέροντα τους.
Τα «φαινόμενα» είναι μια βελτιωμένη μορφή της διδασκαλίας με την μέθοδο project. To project είναι μια μορφή ομαδικής διδασκαλίας, που ξεκινά από τα ενδιαφέροντα των παιδιών και διαμορφώνεται όσο εξελίσσεται. Τα παιδιά μαζί με τον δάσκαλο ανταλλάσσουν απόψεις και συναποφασίζουν ένα πλαίσιο δράσης, το οποίο δεσμεύονται να υλοποιήσουν.
Η διδασκαλία «φαινομένων» υλοποιείται σε ολιγάριθμα τμήματα και δεν απαιτούνται θρανία, παρά μόνο χώρος για αλληλεπίδραση και τα απαραίτητα για έρευνα(βιβλία, υπολογιστές, εργαλεία, όργανα θετικών επιστημών).
Επίσης, απαιτείται ειδική εκπαίδευση των δασκάλων, κάτι που ήδη έχει ξεκινήσει στο Ελσίνκι, συνδυαστικά με αύξηση στο μισθό.
Πως γίνεται;
Για να καταλάβουμε ακριβώς την λογική των «φαινομένων» ας δούμε ένα παράδειγμα. Έστω, ότι οι μαθητές μελετούν το φαινόμενο «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος».
Αντί να το διδαχθούν δασκαλοκεντρικά με τον δάσκαλο να αφηγείται το μάθημα δείχνοντας χάρτες και βίντεο, οι μαθητές χωρίζονται σε μικρές ομάδες και διερευνούν διαφορετικές πλευρές του φαινομένου.
Έτσι, μια ομάδα θα μελετήσει τις διπλωματικές συμμαχίες, άλλη τα οικονομικά κίνητρα, άλλη την αντιμετώπιση των τραυματιών και άλλη την τέχνη της περιόδου.
Στο τέλος κάθε εβδομάδας, κάθε ομάδα θα παρουσιάζει τα ευρήματα της με όποιον τρόπο θέλει, όπως πχ με μια προφορική παρουσίαση, ένα βίντεο, μια αναπαράσταση, μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα ή με συνδυασμό μεθόδων και υλικών.
Το Φαινόμενο «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος» θα μελετάται για σειρά εβδομάδων και μέσα από την έρευνα των μαθητών και την βοήθεια του δασκάλου, τα παιδιά θα αποκτούν γνώσεις ιστορίας, γεωγραφίας, πολιτικής παιδείας, μαθηματικών(για να υπολογίσουν τα θύματα ή να σχεδιάσουν την πορεία των στρατών), μουσικής, ακόμα και ξένων γλωσσών.
Αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα, αλλά είναι σαφές ότι η μελέτη του φαινομένου μπορεί να γίνει όσο ενδελεχής θέλει η τάξη. Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά και οι ακαδημαϊκές επιδιώξεις τους, η διερεύνηση θα είναι πιο πολυεπίπεδη.
Η διδασκαλία με «φαινόμενα» έχει μια ολιστική προσέγγιση της γνώσης που στοχεύει στην διασύνδεση των γνώσεων με την αληθινή ζωή. Βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της είναι ότι μαθαίνουμε καλύτερα όταν μας δημιουργείται απορία για κάτι ή όταν προσπαθούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα.
Οι μαθητές καλούνται να αναρωτιούνται και όταν βρίσκουν την απάντηση για μια ερώτηση να προχωρούν στην επόμενη. Η μετάβαση στο επόμενο ερώτημα θα γίνεται ομαλά και ευχάριστα, αφού όλοι ερευνούν με χαρά για ζητήματα που τους προκαλούν ενδιαφέρον ή τα θεωρούν σημαντικά για το μέλλον(τους).
Μέσα από αυτήν την διαδικασία, οι μαθητές μαθαίνουν ουσιαστικά, αφού εφαρμόζουν τις γνώσεις τους και αξιοποιούν άμεσα τις πληροφορίες που βρίσκουν. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι η αποστήθιση έχει μόνο εφήμερα αποτελέσματα, με τον μεγαλύτερο όγκο των πληροφοριών να ξεχνιέται μόλις τελειώσει η εξέταση.
Επίσης, οι μαθητές ασκούνται σε απαραίτητες δεξιότητες όπως η επικοινωνία, η συνεργασία, η κριτική σκέψη, ενώ πρέπει να τονιστεί ότι είναι μια μέθοδος που ταιριάζει σε όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως μαθησιακού υποβάθρου και κοινωνικο-οικονομικής προέλευσης, αφού βασίζεται στις γνώσεις και στις εμπειρίες τους.
Ο βασικός στόχος της διδασκαλίας μέσω φαινομένων είναι η εσωτερίκευση της γνώσης, η άμεση εφαρμογή της σε πραγματικές συνθήκες και η ενδελεχής κατανόηση της χρησιμότητας της για την αληθινή ζωή.
Φυσικά, όλα τα παραπάνω δεν είναι καινούριες θεωρίες αλλά βασίζονται στον εποκοδομισμό που πρεσβεύει ότι οι μαθητές πρέπει να οικοδομούν την γνώση ενεργά, μέσα από διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων.
Επίσης, υπάρχει ο κοινωνικο-εποικοδομισμός που πρεσβεύει την συνεργατική οικοδόμηση της γνώσης, μέσα σε κοινωνικό πλαίσιο.
Όπως είναι σαφές, οι Φινλανδοί μάλλον έχουν δίκιο που αναμορφώνουν ριζικά τα σχολεία τους, αφού με αυτήν την νέα μέθοδο θα δώσουν κίνητρο στα παιδιά να κατακτήσουν ουσιαστική γνώση, ώστε να απαντήσουν μόνα τους στην αιώνια ερώτηση «μα γιατί να το μάθω αυτό;».
Υλικό για διάβασμα
Ευαγγελία Ευσταθιάδου
Η Εύα ζει στην Θεσσαλονίκη, είναι απόφοιτη α) του τμήματος Φιλολογίας ΑΠΘ, β) του Παιδαγωγικού Δημοτικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ και κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων γύρω από την εκπαίδευση. Όταν δεν βρίσκεται σε κάποια σχολική αίθουσα, γράφει στο Μελετώντας, χειρίζεται την σελίδα του στο facebook και βλέπει πολλές ταινίες. Θα ήθελε να ταξιδέψει σε κάθε γωνιά του πλανήτη και να διαβάσει όλα τα λογοτεχνικά βιβλία που έχουν τυπωθεί ποτέ.
