Μαθαίνοντας στα παιδιά να λένε όχι!

Όλοι θέλουμε ευγενικά, γλυκομίλητα παιδιά που ξέρουν να συμπεριφέροντα σωστά. Άραγε όμως, τους μαθαίνουμε πότε πρέπει να λένε όχι;

Τα παιδιά που ξέρουν να αρνούνται όταν δε θέλουν να κάνουν κάτι, είναι πιθανότερο να παίρνουν σωστές αποφάσεις και να μην εμπλέκονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές. Γιαυτό, είναι σημαντικό να μαθαίνουμε στα παιδιά την οριοθέτηση και την υπεράσπιση των επιλογών μας ανεξάρτητα από τις εξωτερικές πιέσεις. Έτσι, τα παιδιά θα αποκτήσουν την απαραίτητη αυτοπεποίθηση για να επιλέγουν σωστά και να μην κινδυνεύουν τα ίδιοι ή οι γύρω τους.

Οι γονείς αρχικά και στην συνέχεια οι δάσκαλοι, καλούνται να διδάξουν στα παιδιά ότι πρέπει να γνωρίζουν τον εαυτό τους και να επιμένουν στην άποψη τους, αν θεωρούν ότι κινδυνεύουν.

Το πρώτο που μπορούν να κάνουν οι γονείς, από πολύ νωρίς, είναι να διδάξουν στα παιδιά ότι μπορούν να επιλέξουν μόνα τους τι θέλουν να κάνουν, χωρίς να υποκύπτουν σε πιέσεις. Έτσι, τους μαθαίνουμε ότι δεν είναι αναγκασμένα να φιλάνε/μιλάνε/αγκαλιάζουν κανέναν, αν δεν το θέλουν. Αυτή η επιλογή πρέπει να καταστεί εγκαίρως κατανοητή, ειδικά στην ελληνική κοινωνία που είναι πολύ συνηθισμένη η πρακτική «κάντο γιατί αλλιώς τι θα πει ο κόσμος» ή ο εξαναγκασμός σε «καλή» συμπεριφορά, ανεξαρτήτως διάθεσης.

Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν ότι είναι δική τους ευθύνη να αξιολογούν αν αυτό που τους λέει ο οποιοσδήποτε είναι ωφέλιμο για τα ίδια. Έτσι, θα μάθουν να εκτιμούν τις καλές συμβουλές και να μην δέχονται αδιαμαρτύρητα το οτιδήποτε, μόνο και μόνο επειδή το ζητάει κάποιος φίλος ή συγγενής.

Βέβαια, πολύ συχνά η επιλογή να αφήνουμε τα παιδιά να αποφασίζουν μόνα τους, μπορεί να μας κάνει δυσάρεστους, αφού συχνά συγγενείς και φίλοι περιμένουν από αυτά να είναι ευγενικά και υπάκουα σε κάθε περίπτωση. Αυτό όμως, είναι μικρό κακό αν αναλογιστούμε ότι με τούτη την προσέγγιση θωρακίζουμε τα παιδιά μας για την ζωή τους, μαθαίνοντας τα να ακούν το ένστικτο τους και να χρησιμοποιούν την κριτική τους σκέψη.

Από νωρίς, τα παιδιά πρέπει να ξεχωρίζουν τα κίνητρα πίσω από τις πράξεις και να κατανοούν ότι κάνουμε κάτι μόνο αν το θεωρούμε σωστό και ωφέλιμο. Αν γαλουχήσουμε παιδιά που υπακούνε τυφλά στις εντολές γονιών και δασκάλων, θα δυσκολευθούν να παρακούσουν άλλα σημαντικά πρόσωπα, όπως φίλους. Επίσης, θα μάθουν ότι κάθε ενήλικας έχει δίκιο και όλοι γνωρίζουμε ότι τα μεγαλύτερα εγκλήματα εις βάρος παιδιών γίνονται από ενήλικες.

Επίσης, παιδιά που δεν έχουν μάθει να λένε όχι, είναι δύσκολο να ορθώσουν το ανάστημα τους σε μελλοντικά αφεντικά ή ακόμα και σε συντρόφους με κακοποιητική συμπεριφορά. Αν μάθεις από νεαρή ηλικία να είσαι πάντα ευγενικός και πειθήνιος, αυτή η συμπεριφορά θα σε συντροφεύει και στην ενήλικη ζωή σου.

Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι θα μεγαλώσουμε ανάγωγα παιδιά που κάνουν του κεφαλιού τους και δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Το βασικό είναι να διαχωρίσουμε την ευγένεια από την τυφλή υποταγή. Το ακόμα βασικότερο είναι να μπορούμε να διασφαλίζουμε την ασφάλεια μας κάθε στιγμή.

Πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου;

• Πείτε στα παιδιά να αναφέρουν περιστατικά που αναγκάστηκαν να κάνουν κάτι που δεν ήθελαν ή κάτι που θα προκαλούσε πρόβλημα στα ίδια ή σε άλλους(κατανάλωση οινοπνευματωδών, κλοπή, παρακοή των γονικών εντολών,  ψέματα).

Στην συνέχεια, σκεφτείτε όλοι μαζί τρόπους για να απαντήσουν αν νιώθουν ότι θέλουν να αρνηθούν, αλλά υφίστανται πιέσεις. Συνήθως, τα παιδιά δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να αρνηθούν, αλλά είναι σημαντικό να σκεφτούν τις τυχόν δυσάρεστες συνέπειες των λάθος επιλογών. Τέλος, τονίστε στα παιδιά ότι ακόμα και αν αντιδράσουν και αποφευχθεί το πρόβλημα, καλό είναι να ενημερώνουν έναν ενήλικα που εμπιστεύονται ώστε να ληφθούν περαιτέρω μέτρα, αν είναι απαραίτητα.

• Αντί να ρωτάτε «πως ήταν η μέρα σου;», έχοντας μεγάλες πιθανότητες να ακούσετε ένα ξερό «καλά», ρωτήστε πιο συγκεκριμένα «ποιο ήταν το καλύτερο και το χειρότερο σημείο της ημέρας σου;».

Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά;

Με ήρεμη φωνή και σταθερή οπτική επαφή μπορούν να κάνουν κάτι από τα παρακάτω:

• «Όχι, ευχαριστώ»/ «Όχι, δεν καπνίζω»/ «Όχι δεν θα σου δώσω τα χρήματα μου». Ξανά και ξανά.

• "Αυτό είναι κλοπή/απάτη/εκφοβισμός και εγώ δεν θέλω να το κάνω"/ «Αυτό που ζητάς είναι κακό/παράνομο/άδικο». Αν αποκαλέσουμε την πράξη με το αληθινό της όνομα, ο άλλος θα καταλάβει ότι κατανοούμε την σοβαρότητα της και δεν θέλουμε εμπλοκή.

• «Γιατί να το κάνω αυτό;»/ «Τι μου ζητάς να κάνω;»/ «Ποιο είναι το πρόβλημα σου;». Αναγκάζουμε τον άλλον να εξηγήσει τις επιλογές του.

• «Δεν θέλω να μπλέξω»/ «Σκέφτομαι διαφορετικά από σένα»/ «Θα ένιωθα άσχημα αν το έκανα αυτό». Εξηγούμε ακριβώς τους λόγους της άρνησης μας.

• Θα αστειεύεσαι! Η μπύρα θα με κάνει να νιώσω άσχημα»/ «Σίγουρα! Αν το κάνω αυτό που λες, θα μας τιμωρήσουν για πολύ καιρό.» Χρησιμοποιούμε χιούμορ.

• «Ας πάμε για ποδηλασία»/ «Ας παίξουμε ποδόσφαιρο». Προτείνουμε εναλλακτικές λύσεις για να διασκεδάσουμε.

• Αν όλα αποτύχουν, με σταθερότητα και ευγένεια απομακρυνόμαστε: «Αν θες να κάνουμε κάτι ασφαλέστερο, πάρε με τηλέφωνο»/ «Αν θες να παίξουμε ποδόσφαιρο, θα είμαστε στην αλάνα». Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν ότι αν απορρίψουμε μια πρόταση, δεν απορρίπτουμε αυτόν που την έκανε. Οι ανθρώπινες σχέσεις δεν χαλούν τόσο εύκολα.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω θέλουν συνεχή εξάσκηση με την βοήθεια των γονιών και των δασκάλων ώστε τα παιδιά να προβληματιστούν πάνω στα εναλλακτικά σενάρια κακών επιλογών και να σκεφτούν σωστές απαντήσεις. Είναι δύσκολο να απαντήσεις σωστά όταν σε πιάνουν απροετοίμαστο γιαυτό η εξάσκηση μόνο ωφέλιμη μπορεί να φανεί.

Επίσης, καλό είναι να εξασκηθούμε και εμείς οι ίδιοι ώστε να μην θυμώνουμε, κατακρίνουμε ή μαλώνουμε με τα παιδιά μας αν αρνηθούν κάτι. Μόνο έτσι, θα ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση των παιδιών μας και θα δημιουργήσουμε αποφασιστικούς ανθρώπους που έχουν το θάρρος της γνώμης τους.