Σχολικός εκφοβισμός. Εσείς ξέρετε να εντοπίσετε τα θύματα και τους νταήδες; (Μέρος-Α')

Ο όρος bullying εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε επιστημονικά περιοδικά το 1987. Ωστόσο, παρότι έχουν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από τότε, μόλις πρόσφατα άρχισε να γίνεται ευρέως γνωστός. Πλέον, οι περισσότεροι γνωρίζουν τον όρο «σχολικός εκφοβισμός»/ «ενδοσχολική βία» και ενημερώνονται για τον εντοπισμό και αντιμετώπιση του.

Τι ορίζουμε ως bullying;

Ο «σχολικός εκφοβισμός» είναι η σωματική κακοποίηση(χτυπήματα, σπρωξίματα, κλοπές, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων), λεκτική(πειράγματα, ταπεινωτικοί χαρακτηρισμοί, απειλές, ρατσιστικά ή σεξιστικά σχόλια), κοινωνική(διασπορά κουτσομπολιών, αποκλεισμός από παρέες, δημόσιος εξευτελισμός) ή ηλεκτρονική (απειλές και πειράγματα μέσω e mails, sms, social media).

Θύμα εκφοβισμού μπορεί να πέσει οποιοδήποτε παιδί, αλλά μεγαλύτερο κίνδυνο αντιμετωπίζουν παιδιά που είναι «διαφορετικά» από τα υπόλοιπα είτε αυτό σημαίνει ότι φοράνε σιδεράκια ή ότι είναι από άλλη χώρα. Επίσης, εύκολοι στόχοι θεωρούνται τα ντροπαλά, ήσυχα, χωρίς φίλους παιδιά που δείχνουν αδύναμα να αντιδράσουν.

Σχολικός εκφοβισμός ή τραβηγμένο πείραγμα;

Οι συχνότερες αντιδράσεις αναφορικά με περιστατικά bullying είναι οι εξής: «έλα μωρέ παιδιά είναι», «άστα να μαλώσουν, μέχρι αύριο θα το ξεχάσουν», «και εμείς έτσι κάναμε στο σχολείο τι πάθαμε;», «μάθαμε την λέξη bullying και την κολλάμε παντού, υπερβολές!».

Πρέπει να καταλάβουμε ότι το bullying δεν είναι απλά ένα άστοχο αστείο ή ένας διαπληκτισμός που παρατράβηξε. Στις περιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού, υπάρχει ένταση και συστηματικότητα στις επιθέσεις και είναι σαφές ποιος είναι ο θύτης και ποιος το θύμα. Στόχος του εκφοβισμού είναι να πληγωθεί και να φοβηθεί το θύμα.

Το bullying είναι μια τραυματική εμπειρία που δημιουργεί άγχος και φόβο στο παιδί ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί συναισθηματικές πληγές που δεν επουλώνονται εύκολα.

Πως θα εντοπίσω ένα θύμα εκφοβισμού;

 Ο μόνος τρόπος για να καταλάβετε αν ένα παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού είναι αν συζητήσετε μαζί του. Ακόμα και αν υπάρχουν σημάδια ξύλου ή καταστροφές σε προσωπικά τους αντικείμενα, πολλά παιδιά διστάζουν να ομολογήσουν τι συμβαίνει.

Τα θύματα άλλοτε φοβούνται τους θύτες, άλλοτε φοβούνται ότι θα στεναχωρήσουν ή απογοητεύσουν τους γονείς τους, άλλοτε αισθάνονται ενοχές που επέτρεψαν να τους συμβεί κάτι.  

Τι προειδοποιητικά σημάδια υπάρχουν;

Αν το παιδί δεν μιλάει, μπορείτε να παρατηρήσετε τα παρακάτω σημάδια:

1. Μελανιές, μώλωπες, χτυπήματα που δεν μπορεί να αιτιολογήσει πειστικά

2. Σκισίματα στα ρούχα, φθορές στα προσωπικά αντικείμενα

3. Επιθετική συμπεριφορά

4. Αλλαγή στην συμπεριφορά και έκφραση άγχους

5. Διαταραχές διατροφής ή ύπνου

6. Άρνηση να πάει στο σχολείο

7. Παράπονα για πονοκέφαλο ή πονόκοιλο λόγο πριν πάει σχολείο

8. Έκφραση καταθλιπτικής συμπεριφοράς και αδιαφορία για χόμπι ή δραστηριότητες που το ενδιέφεραν

9. Δυσκολία συγκέντρωσης

10. Ξαφνική πτώση στους βαθμούς και μαθησιακά προβλήματα

11. Έκφραση χαμηλής αυτοεκτίμησης- το παιδί μιλάει άσχημα για τον εαυτό του

12. Άρνηση να συζητήσει για το σχολείο

13. Καθυστέρηση να γυρίσει από το σχολείο γιατί αλλάζει διαδρομές ή κρύβεται από τους νταήδες

14. Απώλεια φίλων και αποκλεισμός από εκδηλώσεις ή πάρτι

 Πως θα εντοπίζω έναν νταή;

Τα παιδιά που εκφοβίζουν συνήθως παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Μπλέκουν σε καυγάδες

2. Κάνουν παρέα με άλλους νταήδες

3. Είναι επιθετικά

4. Μαλώνουν με τους δασκάλους, παίρνουν αποβολές, έχουν κακές σχέσεις με τους συμμαθητές

5. Δεν έχουν έντονη ενσυναίσθηση και δεν ενδιαφέρονται να δομήσουν φιλίες

6. Αποκτούν διαρκώς νέα πράγματα ή έχουν παραπάνω χρήματα που δεν δικαιολογούνται

7. Κατηγορούν διαρκώς τους άλλους για τα προβλήματα τους

8. Δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους

9.  Είναι ανταγωνιστικοί και ενδιαφέρονται πολύ για την φήμη τους

Γιατί κάποια παιδιά παρενοχλούν άλλα;

Tα παιδιά μπορεί να ασκήσουν βία σε συνομηλίκους τους για πολλούς λόγους αλλά συνήθως είναι θέμα επιβολής. Είναι παιδιά που θέλουν να νιώσουν σημαντικά, δημοφιλή ή ότι έχουν τον έλεγχο. Άλλοτε, η συμπεριφορά των νταήδων αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι συμπεριφέρονται σε αυτούς.

Ένα παιδί που προέρχεται από μια οικογένεια όπου επικρατεί ο θυμός και η βία ή ακούγονται διαρκώς εξευτελιστικοί χαρακτηρισμοί, είναι πιθανόν να θεωρεί αποδεκτές αυτές τις συμπεριφορές.

Είναι ουσιώδες να συνειδητοποιήσουμε οτι το bullying δεν είναι απλή έκφραση επιθετικότητας αλλά εμπρόθετη εκφοβιστική συμπεριφορά. Στο δεύτερο μέρος αυτού του άρθρου θα μιλήσουμε για την αντίδραση που πρέπει να έχουν οι ενήλικες.