Σχολικός εκφοβισμός: Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι δάσκαλοι; (Β΄μέρος)

Οι ενήλικες είναι αυτοί που μπορούν να σταματήσουν το bullying και να διδάξουν στα παιδιά τις αποδεκτές κοινωνικές συμπεριφορές. Όπως αναφέραμε και στο Α΄ μέρος, οι συνέπειές για την ομαλή κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού μπορεί να είναι πολύ σοβαρές, οπότε πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι για να προστατεύσουμε τα παιδιά.

Τι θα συμβεί αν δεν αναλάβω δράση;

Συχνά, οι ενήλικες αντιμετωπίζουν περιπαιχτικά τις προειδοποιήσεις για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού. Τα επιχειρήματα ποικίλουν αλλά κυμαίνονται στις εξής κατηγορίες: «έλα μωρέ τι θα πάθει», «και στα χρόνια μου μαλώναμε, δεν πάθαμε τίποτα», «έτσι θα γίνει πιο δυνατός», «το παιδί μου δεν είναι νταής, απλά ξεφεύγει λίγο».

Στην πραγματικότητα, το bullying έχει σοβαρές συνέπειες για όλους τους εμπλεκόμενους, ακόμα και αν αυτές δεν είναι άμεσα εμφανείς.

Καταρχάς, το θύμα υποφέρει. Συνήθως, το θύμα αλλάζει τρόπο συμπεριφοράς και γίνεται πιο ντροπαλό, αγχωμένο, παθητικό και αδύναμο.

Επίσης, επειδή απομονώνεται από τις παρέες των συνομηλίκων δυσκολεύεται να χτίσει υγιείς σχέσεις, να κοινωνικοποιηθεί και να αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες.

Ειδικά σε περιπτώσεις που οι ενήλικες αγνοήσουν τον εκφοβισμό, τα ψυχολογικά τραύματα μπορεί να παραμείνουν για όλη την ζωή του και να επηρεάσουν την συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη.

Ο θύτης είναι ένα πληγωμένο παιδί, επίσης. Συνήθως, ο νταής είναι ένα δυνατό, επιθετικό παιδί, χωρίς ενσυναίσθηση προς τους άλλους, που προκαλεί φόβο.

Είναι ένα άτομο που έχει μάθει να λύνει τις διαφορές τους με επιθετικότητα και μεγαλώνοντας, συχνά οδηγείται σε παραβατική συμπεριφορά ή στο έγκλημα.

Επίσης, είναι παιδί που δυσκολεύεται στις κοινωνικές και συναισθηματικές του σχέσεις. Σε κάθε περίπτωση, ο θύτης χρειάζεται βοήθεια γιατί συνήθως έχει υποστεί εκφοβισμό ή κακοποίηση, έχει εκτεθεί στην βία και έχει μάθει ότι ο εκφοβισμός είναι ένας τρόπος για να περνάει το δικό του.

Τέλος, επηρεάζονται και οι παρατηρητές. Τα παιδιά αυτά δεν είναι θύματα, αλλά επίσης βιώνουν άγχος και φόβο.

Στην περίπτωση που δεν υπάρξει αντιμετώπιση του νταή, μαθαίνουν ότι πρέπει να μένουν απαθή για να μην μπουν στο στόχαστρο.

Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που οι παρατηρητές δεν εκφοβίζουν αλλά είτε υποστηρίζουν έμπρακτα(πχ με γέλια) είτε γυρνούν το κεφάλι, αδιαφορώντας. Αυτά τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι έχουν μερίδιο ευθύνης στον εκφοβισμό, αφού μπορούν να βοηθήσουν αλλά επιλέγουν να μην το κάνουν.

Τι να κάνω ως γονιός;

Το σημαντικότερο είναι να επιδείξετε υποστηρικτική συμπεριφορά και να παρέχετε στο παιδί όλη την φροντίδα και κατανόηση που χρειάζεται. Συζητήστε μαζί του, ακούστε προσεκτικά και μην το πιέσετε για παραπάνω πληροφορίες μέχρι να νιώσει άνετα.

Είναι ουσιώδες το παιδί να νιώσει ασφάλεια και να κατανοήσει ότι δεν είναι κακό να ζητάει βοήθεια όταν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα.

Επίσης, επειδή η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση, πολύ πριν δείτε προειδοποιητικά σημάδια, εξηγήστε το παιδί σας για την ύπαρξη bullying και εξηγήστε του ότι δεν είναι «κάρφωμα» αν σας αναφέρει κάτι άσχημο που έχει συμβεί.

Επιπλέον, μπορείτε να ρωτάτε το παιδί σας πως περνάει στο σχολείο, ποιοι είναι οι φίλοι του ή ποια παιδιά δεν συμπαθεί και γιατί. Φυσικά, όλες αυτές οι ερωτήσεις θα γίνονται με διακριτικότητα και όχι με ύφος ανάκρισης, ώστε το παιδί να νιώσει άνετα να ανοιχθεί.

Κάποιες συμβουλές που μπορεί να φανούν χρήσιμες είναι οι παρακάτω:

• Διδάξτε του πώς να φύγει ειρηνικά, πώς να αποφεύγει τον θύτη, πώς να βρει νέους φίλους.
• Ωθήστε το παιδί να μετακινείται με φίλους ώστε να είναι ασφαλές.

• Μιλήστε κατ΄ ιδίαν με τους άλλους γονείς ώστε να βρεθεί μια κοινή, συνεργατική λύση.
• Ενημερώστε τον δάσκαλο για τις υποψίες σας και θέστε ερωτήματα: «Με ποιον κάνει παρέα το παιδί μου;/ Τα πάει καλά με τους συμμαθητές;/ Έχετε παρατηρήσει φαινόμενα εκφοβισμού; / Ποια είναι η πολιτική του σχολείου σε περίπτωση εκφοβισμού;».

• Διαβεβαιώστε το παιδί ότι δεν ευθύνεται για την κατάσταση και ότι θα βοηθήσετε με κάθε τρόπο.

• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας και οργανώστε τις κινήσεις αντιμετώπισης.

• Διδάξτε το παιδί πώς να λέει σταθερό «όχι» και πώς να απαντά ψύχραιμα στις απειλές με φράσεις όπως «δεν το θέλω αυτό/ δεν θα το κάνω/ δεν με επηρεάζεις/ αυτή είναι η γνώμη σου (οι νταήδες συνήθως εξουδετερώνονται με την αυτοπεποίθηση).
• Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού ώστε να μην γίνει ποτέ θύμα. Βοηθήστε το να καλλιεργήσει τα δυνατά χαρακτηριστικά του, να νιώθει αυτοεκτίμηση, να αντιστέκεται την πίεση των συνομηλίκων.

• Ωθήστε το παιδί να υπερασπίζεται τους αδύναμους.
• Ορίστε σαφή όρια και εξηγήστε ποιες είναι οι αποδεκτές συμπεριφορές από και προς τους άλλους.

• Αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας είναι ένας νταής μιλήστε μαζί του, ρωτήστε για τους φίλους του, για το πώς περνάει τον ελεύθερο χρόνο και βρείτε τρόπους να εκτονώνει την ενέργεια του (π.χ με κάποιο άθλημα).

• Μην προτείνετε να αντιδράσει το παιδί βίαια ή να αγνοήσει τον εκφοβισμό. Τα προβλήματα πρέπει να τα επιλύουμε, όχι να τα κρύβουμε κάτω από το χαλί.

• Αν ο εκφοβισμός γίνεται διαδικτυακά ή με sms κρατήστε αναλυτικό αρχείο.
• Γίνετε το καλό παράδειγμα. Αν εσείς οι ίδιοι επιλύετε τις διαφωνίες με φωνές, τα παιδιά θα το θεωρήσουν ως αποδεκτό τρόπο συμπεριφοράς. Αν απαξιώνετε τα παιδιά σας, θα θυματοποιηθούν από νωρίς.

• Αν δείτε ότι δεν μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας, είτε είναι θύμα είτε θύτης, μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από παιδοψυχολόγο.

Τι να κάνω ως εκπαιδευτικός;

• Κάντε καλή επιτήρηση, ώστε να παρατηρείτε τι συμβαίνει ανάμεσα στα παιδιά.
• Κρατήστε αρχείο από όλα τα παράπονα των παιδιών, ώστε να εντοπίσετε μοτίβα και επαναλαμβανόμενο εκφοβισμό.
• Μοιράστε ανώνυμα ερωτηματολόγια σχετικά με τον εκφοβισμό, ώστε να δώσετε βήμα σε παιδιά που φοβούνται να μιλήσουν.

• Συνεργαστείτε με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς για να εντοπίσετε πιθανούς νταήδες και θύματα.
• Διαβεβαιώστε ξανά και ξανά τα παιδιά ότι μπορούν να σας εμπιστευτούν ό,τι πρόβλημα και αν έχουν.

• Σε συνεργασία με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς του σχολείου, ορίστε μια σαφή πολιτική μη ανοχής προς τον εκφοβισμό και εφαρμόστε τις προβλεπόμενες ποινές με συνέπεια.
• Ενημερώστε τους γονείς για το bullying, τις συνέπειες του αλλά και τα σημάδια εντοπισμού ενός θύματος εκφοβισμού.

• Ενημερώστε τα παιδιά για τι ορίζεται ως bullying και εξηγήστε πως πρέπει να φερθεί ένα θύμα εκφοβισμού αλλά και οι παρατηρητές του συμβάντος. Εξηγήστε ότι δεν είναι «κάρφωμα» η αποκάλυψη περιστατικών bullying. Βοηθήστε τα παιδιά να καταλάβουν ότι η συνεργασία μπορεί να βοηθήσει το σχολείο να γίνει ένα ασφαλέστερο μέρος.
• Υιοθετήστε μια συμπεριφορά αποδοχής και σεβασμού προς όλα τα παιδιά. Ενθαρρύνετε την τάξη να αγκαλιάσει τα απομονωμένα παιδιά και να τα κάνει ισότιμα μέλη της. Επίσης, ο εκφοβισμός συχνά κατευθύνεται από μεγαλύτερα προς μικρότερα παιδιά οπότε η υιοθεσία από εκτάκια είναι μια καλή ιδέα.

• Εξηγήστε στα παιδιά ότι σε κάθε ενδεχόμενο περιστατικό εκφοβισμού θα παρεμβαίνετε ακόμα και αν ο θύτης προσπαθήσει να δικαιολογηθεί. Η παρέμβαση σας πηγάζει από τον σεβασμό προς όλα τα παιδιά και οι θύτες θα αντιμετωπίσουν συνέπειες ανάλογες των πράξεων τους.
• Υποσχεθείτε στα παιδιά ξανά και ξανά ότι θα βοηθήσετε σε ό,τι χρειαστούν, με διακριτικότητα. Κανείς δεν θα μάθει ότι το θύμα αποκάλυψε τον εκφοβισμό.

• Μιλήστε με τους νταήδες ιδιωτικά ώστε να μην μπορούν να κάνουν υπεκφυγές ή να φανούν «ήρωες» και «επαναστάτες» μπροστά στους συμμαθητές.
• Επικοινωνήστε με τους γονείς του θύτη και προσπαθείτε να βρείτε τρόπους προσέγγισης του παιδιού και εξομάλυνσης της συμπεριφοράς τους.

• Αν η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο σας, αναζητήστε βοήθεια από ειδικούς.

   

Σε κάθε περίπτωση, οι ενήλικες οφείλουν να ενημερωθούν σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό ώστε να προλάβουν την εκδήλωση του αλλά και να θεραπεύσουν τις συνέπειες του.

Υλικό για διάβασμα

1. Bully booklet
2. Tips for teachers
3. bullying in the classroom
4. Antibulling network