Πως θα βοηθήσω το παιδί μου να γίνει καλύτερος μαθητής φέτος;

Μέσα Αυγούστου πλέον και πολλές οικογένειες επέστρεψαν σε ρυθμούς σχολείου. Οι τελειόφοιτοι ξεκινούν φροντιστήρια για Πανελλήνιες, οι μικρότεροι μαθητές ψάχνουν εξωσχολικές δραστηριότητες και όλοι μαζί προσπαθούν να πάρουν απόφαση ότι το σχολείο ξεκινά. Όσο καλός μαθητής και αν είσαι, η νέα σχολική χρονιά είναι πηγή μικρού ή μεγάλου άγχους. Πόσο μάλλον δε, αν η νέα χρονιά σε βρίσκει με κακούς βαθμούς ή με ανάγκη να ξαναδώσεις Πανελλήνιες.

Κανείς δεν θέλει να νιώθει ότι απέτυχε και πολύ περισσότερο ότι οι άλλοι τον κρίνουν και τον κατακρίνουν για αυτό. Η κάθε  αποτυχία όσο μικρή και αν είναι, προκαλεί αρνητικά συναισθήματα και τα παιδιά χρειάζονται στήριξη. Φυσικά, οι γονείς έχουν βασικό ρόλο  στην διαχείριση της αποτυχίας γιατί με τα λόγια τους μπορούν είτε να κινητοποιήσουν είτε να καταρρακώσουν τα παιδιά τους.

Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι περισσότεροι γονείς από το νηπιαγωγείο ακόμα, προσπαθούν να βρουν τρόπους κινητοποίησης των παιδιών σχετικά με το σχολείο. Οι ερωτήσεις πολλές: “Πως μπορούμε να κάνουμε υπεύθυνα τα παιδιά μας; Μπορούμε να τα κάνουμε καλούς μαθητές; Αρκεί η ενθάρρυνση ή πρέπει να πιέζουμε μέχρι να αντιληφθούν την σοβαρότητα των βαθμών;”. Στην πραγματικότητα όμως, η ερώτηση είναι μια: “συνδέονται όντως οι βαθμοί με την μετέπειτα πρόοδο; Μήπως δεν πρέπει να στεναχωριόμαστε τόσο πολύ;”.

Το βασικό επιχείρημα πολλών ανήσυχων γονιών είναι ότι δεν μπορούμε να αφήσουμε τα παιδιά εντελώς ελεύθερα γιατί η μόρφωση είναι απαραίτητη. Συχνά, οι γονείς παραπονιούνται όχι μόνο για τους χαμηλούς βαθμούς αλλά ακόμα και για τους μετριοκαλούς, θεωρώντας ότι τα παιδιά τους χαραμίζουν τις δυνατότητες τους. Η ανησυχία των γονιών δε, γιγαντώνεται όταν οι βαθμοί είναι χαμηλοί και δεν υπάρχει διάθεση βελτίωσης.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Αρχικά, πρέπει να βρούμε τους λόγους που το παιδί δεν θέλει να προσπαθήσει. Ένας βασικός λόγος είναι ότι από πολύ νωρίς τα παιδιά συνειδητοποιούν την μεγάλη σημασία που δίνουν οι γονείς στους βαθμούς. Ενίοτε δε, νιώθουν ότι οι γονείς ενδιαφέρονται περισσότερο για τους καλούς βαθμούς παρά για τα ίδια. Ακόμα και αν διαπίστωση αυτή δεν ισχύει, συχνά -συνειδητά ή υποσυνείδητα- επιλέγουν να αποτύχουν, ως τρόπο για να κερδίσουν τον χρόνο και το ενδιαφέρον των γονιών τους.  Ακούγεται αυτοκαταστροφικό, αλλά είναι αποδεδειγμένο ότι τα παιδιά που νιώθουν ότι δεν τα αγαπούν ή ότι δεν τα θεωρούν σημαντικά, παίρνουν ικανοποίηση με οποιοδήποτε είδος προσοχής, ακόμα και αρνητικής.

Επίσης, οι βαθμοί μπορεί να αποτελέσουν “όπλα” σε ένα παιχνίδι εξουσίας μεταξύ γονιού και παιδιού. Συχνά, οι γονείς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους σαν να είναι μωρά, ακόμα και αν είναι έφηβοι, καταλήγοντας να δείχνουν έλλειψη εμπιστοσύνης ή σεβασμού προς αυτά. Τότε, τα παιδιά αρνούνται να κάνουν τα μαθήματα είτε για να αντισταθούν στην εξουσία των γονιών είτε για να τους πληγώσουν με το τρόπο που πληγώθηκαν και τα ίδια.  Δυστυχώς όμως, η τιμωρητική συμπεριφορά των παιδιών περισσότερο βλάπτει τα ίδια, παρά τους γονείς.

Φυσικά, πριν υποθέσουμε ότι το παιδί αντιδρά ή επιδιώκει την προσοχή πρέπει να αποκλείσουμε όλα τα υπόλοιπα πιθανά αιτία για αποτυχία.  Μερικά από τα πιο πιθανά αίτια για σχολική αποτυχία είναι τα παρακάτω:

• Μαθησιακά προβλήματα
• Έλλειψη οργανωτικότητας/προγραμματισμού
• Προβλήματα επικοινωνίας
• Προβλήματα συγκέντρωσης
• Προβλήματα υγείας
• Προβλήματα αυτοπεποίθησης
• Έλλειψη κινήτρου
• Συνεχόμενες αποτυχίες σε διαγωνίσματα και εξετάσεις.
   

Από όλα τα παραπάνω είναι σαφές ότι οι λόγοι της σχολικής αποτυχίας ποικίλουν και συνήθως μικρή σχέση έχουν με έλλειψη ικανότητας ή εξυπνάδας. Γιαυτό, εύλογα αποδεικνύεται ότι οι τιμωρίες, τα αρνητικά σχόλια και η στέρηση προνομίων μάλλον δεν έχουν αποτέλεσμα. Τουναντίον, πιθανότερο είναι ότι θα πυροδοτήσουν μια μεγαλύτερη αρνητική αντίδραση από τα παιδιά.

Αν δεν τιμωρήσω το παιδί, τι εναλλακτική έχω;

Να το ενθαρρύνω! Συχνά, λέμε ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη από θετική ανατροφοδότηση και ενθάρρυνση. Αυτό είναι εύκολο όταν έχουμε υπάκουα παιδιά που κάνουν αυτά που περιμένουμε. Τι γίνεται όμως αν το παιδί αντιδρά; Σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να ενθαρρύνουμε ακόμα περισσότερο! Η βιωματική μάθηση δεν είναι σημαντική μόνο για την κατάκτηση γνώσεων αλλά και για την διαμόρφωση της προσωπικότητας αφού ως γνωστόν, αν δεν πάθεις δεν θα μάθεις.

Είναι συνηθισμένο οι γονείς να δηλώνουν ότι δεν πρόκειται να ασχοληθούν ξανά και θα αφήσουν το παιδί να “φάει το κεφάλι του” αλλά όταν φθάνει η στερνή ώρα, παρεμβαίνουν και προσπαθούν να συμμαζέψουν τα ασυμμάζευτα. Στην πραγματικότητα, η ωφέλιμη επιλογή είναι να αφήσουμε τα παιδιά απολύτως ελεύθερα να επιλέξουν την συμπεριφορά τους και έτσι να αντιληφθούν τι έκαναν, τι έπαθαν και αν έμαθαν.

Το κομβικό σημείο είναι να μην κατηγορήσουμε, μαλώσουμε, αποθαρρύνουμε τα παιδιά όταν έρθουν οι -αναμενόμενες- αρνητικές συνέπειες. Οι γονείς πρέπει εμπράκτως να πιστέψουν ότι τα παιδιά τους έχουν την ικανότητα να φερθούν υπεύθυνα και αν έρθει η αποτυχία να βιώσουν τα αρνητικά συναισθήματα Άλλωστε, όλα τα συναισθήματα είναι χρήσιμα, ακόμα και τα αρνητικά.  Ύστερα, αν ζητήσουν βοήθεια, μπορούμε να συζητήσουμε τρόπους για να μειώσουμε την πιθανότητα επόμενης αποτυχίας.

Πως μπορώ να ενθαρρύνω σωστά;

Το κλειδί στην θετική ενθάρρυνση είναι να ακούμε πολύ και να μιλάμε λίγο. Μερικές βοηθητικές φράσεις είναι:

• “Πως νιώθεις για την αποτυχία;”
• “Τι σημαίνει η αποτυχία για εσένα;”
• “Τι θέλεις να πετύχεις στην ζωή;”
• “Τι νομίζεις ότι χρειάζεται για να φθάσεις εκεί που επιθυμείς;”
   

Σε κάθε περίπτωση, μην περιμένετε ότι το παιδί σας θα πάθει επιφοίτηση και ξαφνικά θα κάνει όλα τα σωστά πράγματα. Συχνά, τα παιδιά βιώνουν την παιδική και εφηβική ηλικία ως μια περίοδο που τα δυσκολεύει, τα κάνει να νιώθουν αδύναμα ή ασήμαντα. Αφήστε το παιδί να μιλήσει, χωρίς να λέτε απόψεις, προσωπικές εμπειρίες, έκθεση ιδεών για το τι πρέπει να κάνει.

Σε αυτή τη φάση το παιδί πρέπει να νιώσει ότι το υπολογίζετε και πως έχει τον έλεγχο της ζωής του. Αυτό που μπορείτε να πείτε είναι ότι του έχετε εμπιστοσύνη και ότι πιστεύετε ειλικρινά πως αν προσπαθήσει, θα πετύχει. Επίσης, μπορείτε να πείτε ότι η μόρφωση είναι σημαντικό εφόδιο και της δίνετε μεγάλη αξία, αλλά είναι δική του επιλογή αν θέλει να την επιδιώξει. Ενημερώστε τον ότι θα είστε δίπλα όποτε σας χρειαστεί, αλλά δεν σκοπεύετε να το κυνηγάτε ή μαλώνετε. Αν θέλει να μορφωθεί, είναι δική του επιλογή.

Δεν θα μείνει πίσω αν το αφήνω να αποτυγχάνει;

Στην ελληνική κοινωνία, οι βαθμοί έχουν πολύ μεγάλη αξία. Όλοι καμαρώνουν για τους καλούς βαθμούς, όλοι ρωτάνε τους βαθμούς των άλλων. Αναπόφευκτα, τα παιδιά μαθαίνουν από νωρίς ότι οι βαθμοί είναι σημαντικοί.

Στην πραγματικότητα όμως, πραγματικά σημαντικοί είναι μόνο οι βαθμοί της Γ΄Λυκείου. Ποιος θυμάται τον βαθμό στα Μαθηματικά Α΄ Γυμνασίου ή στα Γαλλικά; Οι βαθμοί είναι μια καλή ευκαιρία για να ασκηθούν τα παιδιά στην ανάληψη ευθυνών ως προς το διάβασμα τους. Ακόμα και αν αποκτήσουν κάποια κενά, δεν πειράζει αφού όλα αναπληρώνονται, αρκεί να υπάρχει θέληση. Αν επιτρέψουμε από νωρίς στα παιδιά μας να πάρουν το έλεγχο της μάθησης τους, δεν θα χρειαστεί να τα ξανακυνηγήσουμε για να διαβάσουν, ούτε να διαπραγματευόμαστε στέρηση εξόδων και τιμωρίες. Τα παιδιά ξέρουν τι πρέπει να κάνουν και το κάνουν οικειοθελώς!

Θα τα καταφέρει όμως;

Πρώτο μέλημα των γονιών πρέπει να είναι η ανατροφή αυτόνομων παιδιών που νιώθουν αυτοπεποίθηση μπροστά στις δυσκολίες. Η Θετική Παρακίνηση δεν επιτυγχάνεται από την μια μέρα στην άλλη γιατί πρώτα από όλα πρέπει να γίνει κτήμα των γονιών. Όταν εκφράζουμε την εμπιστοσύνη μας στα παιδιά, πρέπει να το λέμε πειστικά και αποφεύγοντας την αρνητική στάση. Αν χαρακτηρίσουμε τα παιδιά “τεμπέληδες”, “αποτυχημένους”, “χαζούς”, μειώνουμε την αυτοπεποίθηση τους. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να λέμε στα παιδιά ότι ένας κακός βαθμός δεν σημαίνει ότι είναι κακά παιδιά ή ότι τα αγαπάμε λιγότερο.

Φυσικά, δεν ξεχνάμε να ενθαρρύνουμε κάθε θετική προσπάθεια και αποτέλεσμα, είτε λεκτικά με ένα εγκάρδιο “μπράβο, είμαι πολύ περήφανος” είτε με μια μικρή επιβράβευση όπως πχ μια ταινία στο σινεμά. Εννοείται βέβαια, πως οι επιβραβεύσεις δεν πρέπει να είναι υπερβολικές γιατί δεν θέλουμε να συνδέσουν τους βαθμούς με τα δώρα.

Τέλος, πρέπει να κατανοήσουμε τις δυνατότητες των παιδιών μας. Για ένα μαθητή του 12 το 15 είναι τρομερή πρόοδος και για ένα μαθητή με δυσλεξία το 13 στην έκθεση μπορεί να είναι λόγος γιορτής. Δεν μπορούν, ούτε πρέπει να γίνουν όλοι άριστοι, αποδεχτείτε το.

Δεν θα απογοητευτεί από τις αποτυχίες;

Η αποτυχία είναι μέσα στην ζωή, οπότε καλό είναι να τις βιώσουμε από νωρίς για να μάθουμε να τις αντιμετωπίζουμε Αν τα παιδιά μεγαλώσουν σε μια γυάλα, θα είναι δύσκολο να είναι ανεξάρτητοι ενήλικες που έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Αυτό σημαίνει ότι ο γονιός πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι τόσο καταστροφικό αν, το παιδί αποτύχει σε ένα τρίμηνο. Ούτε θα έρθει το τέλος του κόσμου, αν χρειαστεί να ξαναδώσει Πανελλήνιες.

Αν όμως ο γονιός προλαβαίνει κάθε στραβοπάτημα και σε κάθε κακό βαθμό μαλώνει αλλά εν τέλει βρίσκει λύσεις, το παιδί θα μάθει ότι δεν υπάρχουν αρνητικές συνέπειες, αφού πάντα οι γονείς είναι το μαξιλαράκι.

Η ελευθερία είναι το πιο χρήσιμο δώρο που μπορείς να κάνεις σε ένα παιδί και η ίδια η ζωή είναι ο καλύτερος δάσκαλος. Επικεντρωθείτε αν το παιδί είναι υγιές, ευγενικό, κοινωνικοποιημένο, με καλούς φίλους, χωρίς μπλεξίματα. Αν όλα αυτά ισχύουν, μην ανησυχείτε. Ένα ολοκληρωμένο παιδί που έχει γαλουχηθεί με εμπιστοσύνη στον εαυτό του, ξέρει τι πρέπει να κάνει όταν τα πράγματα στραβώσουν. Ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξαναδώσει Πανελλήνιες ή να σταματήσει μια σχολή που δεν του ταιριάζει και να πάει σε μια άλλη. Η ζωή είναι γεμάτη άγχος και βάσανα, ας μην προσθέτουμε παραπάνω από όσα πρέπει!